HAVA VE UZAY HEKİMLİĞİNDE ASİSTANLIK

Her ne kadar bölümü kazandıktan sonra aramaya karar vermiş olsam da bilgi bulma konusunda oldukça sıkıntı çektim. Asistanlığa başladığım günden beri de bu sıkıntıyı başkaları için bertaraf etmeye çalışıyorum. Üyesi olduğum "mezuniyet sonrası uzmanlık için ne aradığını bilmeyen doktorlar grubu" için böyle az bilinen bölümlerin daha çok duyulmasının gerektiği düşüncesindeyim. Hava ve uzay hekimliği nedir, uzmanları ne iş yapar, asistanlık şartları nelerdir gibi sorulara kısa kısa cevapları aşağıda bulabilirsiniz. Umuyorum fikir oluşturmak için faydalı olur.

Hava ve uzay hekimliği nedir?

Hava ve uzay hekimliği, havacılık ve uzay faaliyet sahasında insanı etkileyen her türlü fiziksel-fizyolojik-psikolojik-sosyal etkenleri, bu etkilerin sonuçlarını, korunma yöntemlerini inceleyen, değerlendiren, patolojik süreçlerin tedavilerini yöneten ve tüm bu konularda araştırma faaliyetlerini yürüten uzmanlık dalıdır.

Hangi üniversiteler uzman yetiştiriyor?

Şimdilik iki üniversitede, 2016 yılından sonra Sağlık Bilimleri Üniversitesine devrolan Gülhane Tıp Fakültesi ve Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesinde uzmanlık eğitimi veriliyor. Sağlık Bilimleri Üniversitesi tercih edecekler için bölümün yeriyle kafa karışıklığı olabiliyor. İlk olarak 1986 yılında GATA altında kurulan ve Eskişehir’de eğitim vermeye başlayan hava ve uzay hekimliğinin yeri şu an için hala Eskişehir (Ancak bir süre sonra Ankara'ya temelli taşınma ihtimali oldukça kuvvetli).

Ondokuz Mayıs Üniversitesini tercih edecekler için uçuş fizyolojisi eğitimi ve hiperbarik rotasyonunun eğitim yeri yine Eskişehir. Yani mevcut durumda asistanlık süresi yarı yarıya Eskişehir’de ve Samsun’da geçmiş oluyor.

Asistanlık eğitimi, süresi, rotasyonlar

Eğitimler içerisinde neler olduğunu genel konu başlıklarıyla TUKMOS Hava ve Uzay Hekimliği Uzmanlık Eğitimi Çekirdek Müfredatı içerisinde geçtiği gibi direkt aktarıyorum.

“Hava ve Uzay Hekimliği uzmanlık öğrencilerinin bu müfredatta belirtilen eğitim süreçlerinden geçirilerek, uzmanlık dalının yukarıda sayılan fonksiyonlarını gerçekleştirecek yetkinlik seviyesine ulaşması amaçlanmaktadır. Müfredat içeriğinde ayrıntıları verilmiş olan uzmanlık eğitiminde teorik ve uygulamalı olarak eğitimi verilecek konuların ana başlıkları şunlardır:

Uçuş fizyolojisi

Uçuş psikolojisi

Uçuş tabipliği uygulamaları

Uçucu sağlık muayeneleri ve standartları

Uzay tıbbı

Hava ve uzay harekâtında karşılaşılan tıbbi durumlar

Hiperbarik oksijen tedavisi

Hava ve Uzay Hekimliği uzmanlık eğitimi süreci, teorik bilgi, seminer, literatür, hasta takibi gibi temel eğitim yöntemlerinin yanı sıra, fizyolojik eğitim cihazlarında ve basınç odasında uygulamalı eğitim, uçuşa elverişlilik muayenelerine katılma, uçucu sağlık sorunlarının yönetimi, sivil ve askeri havacılık sağlık mevzuatı çalışmaları faaliyetlerini içermektedir.”

Asistanlık süresi toplam 3 yıl. Bu süre içerisinde olan eğitim ve rotasyonlar şu şekilde:

12 ay uçuş fizyolojisi eğitimi,

6 ay hiperbarik oksijen tedavi merkezi rotasyonu,

1 ay Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Hava Sağlık Birimi rotasyonu (Ankara),

6 ay klinik rotasyonlar (Göz, KBB, Psikiyatri, Göğüs, Anestezi, Halk Sağlığı).

Bunlar dışında ülkemizde havacılık tıbbında çalışacak askeri ve sivil hekim yetiştirilmesi amacıyla 1948 yılından beri GATA ve sonrasında Sağlık Bilimleri Üniversitesi tarafından verilen uçuş tabipliği sertifika programına asistanların da en az bir kez katılması sağlanıyor.

Asistan çalışma şartları, maaşlar, nöbetler

Eskişehir’deki eğitim dönemimiz için konuşacak olursak çalışma şartlarımız rahat diyebilirim. Mesai saatlerine dikkat ediyoruz. Hocamız ve uzmanlarımız dünya tatlısı insanlar, asistan ortamımız oldukça keyifli. Asistanlıkta ilk zamanlar 6 yıl boyunca pek rastlamadığımız konularla tanışmak ve bol bol okumakla geçiyor. Sonrasında da hocamız tarafından, tüm “araştırma görevlilerine” yapılması gerektiği gibi genellikle akademik çalışmalar yapmaya teşvik ediliyoruz. Bir taraftan da sivil havacılık muayenelerini gerçekleştiriyoruz. Angarya işlerle pek uğraşmıyoruz. Eskişehir’de olduğumuz süre boyunca herhangi bir nöbetimiz yok ancak vaka görebilmek için hiperbarik icaplarına ara ara katılıyoruz. Rotasyonlara gidildiği zamanlarda da gidilen bölümün kuralları geçerli oluyor. Çalışma süreleri, nöbetler ilgili kliniğin sorumluluğunda belirleniyor.

Maaş konusunda hem OMÜ hem SBÜ asistanları için Eskişehir’de oldukları süre boyunca herhangi bir ek gelir yok (ek ödeme, nöbet vs.). Ancak OMÜ’deki asistanlar Samsun, SBÜ’deki asistanlar da Ankara’ya gittikleri andan itibaren kendi hastanelerindeki ya da rotasyon yaptıkları bölümlerdeki haklardan faydalanabiliyor.

Uzman olarak mecburi hizmet ve sonrasındaki iş olanakları

Bu sorunun yanıtlarını biz de yeni yeni alıyoruz. Bu zamana kadar askeriye içerisinde kalan bölüm, sivil mezunlarını yeni vermeye başladı. Mecburi hizmet için hiperbarik O₂ tedavi merkezlerine atanacağımız yönünde bir düşüncemiz vardı ancak sayımızın giderek artması, bölümün giderek daha bilinir hale gelmesiyle havacılık personeli sağlık muayenelerini yapan merkezler biraz daha ön plana geçiyor gibi görünüyor.

Mecburi sonrasındaki çalışma imkanları ise oldukça geniş. Havacılıkla ilgili iş yapan tüm kamu, özel işletmelerini potansiyel çalışma alanı olarak düşünebiliriz. Tabii bu potansiyel, sayımızın artması ve önemimizin anlaşılması ile hayata geçecek. Hiperbarik O₂ tedavisi ile uğraşmak isteyenler için bu seçenek her zaman imkanlar dahilinde fakat genel olarak hava ve uzay tıbbı ile ilgili çalışma alanlarını çoğaltma isteği içerisindeyiz. Umut ediyorum ki uzayla ilgili faaliyetler çoğaldıkça, ülkemiz içerisinde de uzay tıbbı ile ilgili çalışma alanları bulabiliriz.

Yurt dışı imkanları

Aerospace Medicine, yurt dışında birçok ülkede, yüksek lisans, doktora ya da tıpta uzmanlık eğitimleri kapsamında değişik eğitim programları altında mevcut. Yurt dışındaki bu programlardan ya da programların verildiği kurumlardan faydalanabilmek elbette bireysel çabaya bağlı. Ancak bu konuda küçük bir avantajımız olabilir. Aralarında hocamızın da bulunduğu birçok uzmanımız önceki yıllarda ABD içerisinde Civil Aerospace Medical Institute başta olmak üzere farklı kurumlarda bir yıl kadar çalışma fırsatı bulmuş. Gerek hocamızın gerekse diğer uzmanlarımızın deneyimleri ve referanslarının bize yardımcı olabileceği umudunu taşıyorum :)

Daha detaylı bilgi için aşağıdaki adreslere de göz atabilirsiniz. 

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hava ve Uzay Hekimliği Anabilim Dalı internet sayfası

https://tip.sbu.edu.tr/Akademik/HavaVeUzayHekimligiAnabilimDali

Eğitim detayları için Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Dallarının Çekirdek Müfredat ve Standartları Hava ve Uzay Hekimliği v2.4

https://tuk.saglik.gov.tr/TR,50103/hava-ve-uzay-hekimligi.html

Fizyolojik Eğitim cihazlarının olduğu merkez internet sayfası

https://usaem.hvkk.tsk.tr/